Consumenten
Kring van winkelwagens

Normen voor 

consumenten

Natuurlijke toxinen zijn giftige stoffen die door de natuur worden voortgebracht. In de voedselveiligheid worden ze gezien als contaminanten, omdat ze niet opzettelijk door de mens in voedsel of diervoeder terecht komen. Natuurlijke toxinen worden onderverdeeld in bacteriële toxinen, dierlijke toxinen (zoötoxinen), schimmeltoxinen (mycotoxinen), algentoxinen (mariene biotoxinen) en plantentoxinen (fytotoxinen).

Risico’s

Mensen kunnen blootgesteld worden aan natuurlijke toxinen, bijvoorbeeld door besmet voedsel. Deze toxinen kunnen tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Van veel natuurlijke toxinen is maar weinig bekend over de gezondheidsrisico’s. Voor schimmeltoxinen zijn de meeste gegevens beschikbaar. Voorbeelden zijn aflatoxine, dat voorkomt in beschimmelde noten en pinda’s en kankerverwekkend is, en deoxynivalenol (DON deoxynivalenol (deoxynivalenol)) in beschimmelde granen dat braken of groeivertraging kan veroorzaken.
Voor een aantal mycotoxinen is een (voorlopige) gezondheidskundige grenswaarde (TDI) afgeleid. Voor algentoxinen zijn meestal alleen summiere gegevens bekend. Acute vergiftiging kan optreden na het eten van schelpdieren zoals oesters en mosselen waarin mariene biotoxinen zich kunnen ophopen.

Wettelijk kader

Wereldwijde regels

De Codex Alimentarius (Codex) is een VN Verenigde Naties (Verenigde Naties)-organisatie onder de FAO (Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties) en de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Dit forum ontwikkelt internationale standaarden voor voedselproducten, zoals Maximum Limieten (ML Maximum Level (Maximum Level)’s) voor toxinen. Deze Codex MLs Maximum Limieten (Maximum Limieten) zijn vastgelegd in de GSCTFF (Algemene Standaard voor Contaminanten en Toxinen in Voedsel en Diervoeder).
De Codex standaarden krijgen een wettelijke status als zij in nationale of regionale (zoals EU Europese unie (Europese unie)) wetgeving worden overgenomen. De WTO (Wereldhandelsorganisatie) hanteert de Codex standaarden bij handelsconflicten. Daarmee zijn zij in de praktijk ook zonder wettelijke status wel bindend.

Europese wetgeving

Algemene wetgeving over verontreinigingen in levensmiddelen is vastgelegd in Verordening (EEG) 315/93. Natuurlijke toxinen vallen onder de wetgeving voor contaminanten. De EU ML’s voor contaminanten en toxinen in voedsel zijn vastgelegd in Verordening 2023/915.
In Verordening 853/2004/EC zijn voor vijf groepen mariene biotoxinen maximumgehalten vastgelegd, waaraan schelpdieren moeten voldoen om te mogen worden verhandeld.
Een overzicht van EU wetgeving over verontreinigingen in voedsel vindt u onder “EU - contaminanten”.

Nederlandse wetgeving

De bovenstaande Verordeningen gelden ook in Nederland, de daarin aangegeven EU limieten vervangen bestaande nationale limieten. Er is een nationale limiet voor TTX (tetrodotoxine) in tweekleppige weekdieren in de Warenwet.  Daarnaast zijn er geen nationale limieten voor toxinen in voedsel meer opgenomen in de Warenwetregeling Verontreinigingen in levensmiddelen. Een overzicht van de in Nederland geldende wetgeving voor toxinen in voedsel vindt u op de website van het Regulier overleg warenwet en de NVWA.

Instituten rond voedsel

Wereldwijd

Het wetenschappelijke comité JECFA van de FAO Food and Agriculture Organization van de Verenigde Naties (Food and Agriculture Organization van de Verenigde Naties) en WHO World Health Organization (World Health Organization) stelt risicobeoordelingen op. Op basis van deze risicobeoordelingen concludeert het Codex Comité voor Contaminanten in Voedsel of het nodig is om standaarden (zoals ML's) voor contaminanten en toxinen vast te stellen.

Europese instituten

Het FSA Panel on Contaminants in the Food Chain (CONTAM Panel on Contaminants in the Food Chain (Panel on Contaminants in the Food Chain) Panel) isl beast met de risicobeoordeling van natuurlijke toxinen. In de factsheet “Food contaminants” staat aangegeven hoe de EU zorgt voor veilig voedsel.

Nederlandse instituten

  • De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)) onderzoekt de veiligheid van voedsel en controleert daarbij ook op het voldoen aan de geldende wetgeving voor contaminanten en toxinen. Het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en de NVWA bepalen of er maatregelen nodig zijn. Zij vragen vaak eerst aan het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) om een risicobeoordeling te maken.
  • Het Voedingscentrum geeft informatie over gezond, duurzaam en veilig eten.
  • Voor de Nederlandse inbreng in de Codex Alimentarius onderhoudt het ministerie van LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) een Nederlandse Codex website.