Waarom een risicobeoordeling maken?

Mensen kunnen in contact komen met stoffen door te ademen en via voedsel. Dat kan ook gebeuren tijdens het maken en gebruiken van producten als haarkleurmiddelen, lippenstift, kleding, schoonmaakmiddelen, verf, speelgoed of lijm. En al die stoffen kunnen bewust of onbewust in het milieu terechtkomen, bijvoorbeeld als afval, of door de gootsteen. We willen weten of de mens en het milieu schade kunnen ondervinden door het contact met stoffen.

Het risico hangt af van de stofeigenschappen, de hoeveelheid die de mens, dier of plant  binnenkrijgt, omgevingsfactoren, en ook van de gevoeligheid van soorten of van individuen. Door kennis over de effecten van een stof te vergelijken met de gemeten of berekende blootstelling kan het risico worden bepaald. Op basis van dat risico kunnen we maatregelen treffen om schade voor mens en milieu te voorkomen of te beperken.

Hoe maken we de risicobeoordeling van een stof?

We beoordelen het risico van een stof door de kans op blootstelling te vergelijken met wat we weten over de relatie tussen blootstelling en negatieve effecten.
Er zijn verschillende modellen voor het maken van een risicobeoordeling.  
Voor de verschillende wettelijke kaders van stoffen bestaan handleidingen voor het maken van een risicobeoordeling.

Stappen van een risicobeoordeling

De stappen van een risicobeoordeling zijn weergegeven de figuur Risicobeoordeling. Een stof kan gevaar opleveren als bijvoorbeeld de concentratie in de lucht (blootstelling) hoger is dan de norm, waarboven schadelijke effecten optreden.

Verzamelen informatie

Bij het verzamelen van de gegevens over de stof moeten die gegevens ook beoordeeld worden op de geschiktheid voor de risicobeoordeling.

Bepalen blootstelling

Een onderdeel van het bepalen van de hoeveelheid van de stof waarmee mens en milieu in contact komen, is het bepalen van de verspreidingsroute die de stof aflegt en de mate van verspreiding via lucht, bodem en water of via voeding en consumentenproducten. Ook moet rekening worden gehouden met de omzetting en afbraak van de stof in de tijd zowel in het milieu als na opname door mens, dier of plant, en daarnaast ook met blootstellingsroute (bijvoorbeeld door inname via de mond, contact met de huid of door inademen), de duur en de frequentie. Met deze gegevens wordt de dosis of concentratie geschat waaraan de mens of het milieu wordt blootgesteld. Deze dosis of concentraties kunnen uiteraard ook gemeten worden.

Vaststellen effect

Het bepalen van de mogelijke nadelige effecten van de stof en de relatie daarvan met de blootstelling moet uiteindelijk leiden tot de vaststelling wanneer (beneden welke blootstelling) geen effecten te verwachten zijn. Vaak is dat de basis voor verschillende veiligheidsnormen.

Risicobeoordeling

Het schatten van de kans en ernst dat nadelige effecten van de stof optreden bij een bepaalde blootstellingsconcentratie of dosis kan door middel van (eerder) vastgestelde normen om na te gaan of er sprake is van een risico. Als de blootstelling boven de (veilige) norm ligt, moet de ernst van het risico worden bepaald aan de hand van dosis-effectrelaties. Op basis van deze risicobeoordeling worden adviezen verstrekt aan risicomanagers over te nemen maatregelen.

Maatregelen

Voorbeelden van het nemen van maatregelen om risico's te beheersen of te beperken zijn het schoner maken van een productieproces of het vervangen van een stof door een veiliger alternatief. Eventueel kunnen de effecten van mogelijke maatregelen vooraf worden doorgerekend, zodat bepaald kan worden of een maatregel kosten-effectief zal zijn.