Het principe van de risicobeoordeling is voor alle stoffen gelijk. Er zijn echter verschillen in de gebruikte methoden voor onderdelen ervan. De gekozen methode hangt af van het gebruik van de stof of het doel waarvoor de risicobeoordeling wordt gemaakt. Veel methoden zijn ingebouwd in rekenmodellen die worden gebruikt bij de risicobeoordeling.
Hieronder vindt u een overzicht van de methoden en modellen die in Europa gebruikt worden voor de blootstellingsschatting, effectbeoordeling en het hele proces van de risicobeoordeling van stoffen.
Risicobeoordeling: modellen en methoden
Algemeen
- APROBA-Plus: Een model voor de probabilistische (humane) risicobeoordeling van stoffen inclusief onzekerheidsanalyse. Het model is geschikt voor uiteenlopende blootstellingsroutes en -bronnen (voeding, (drink)water, lucht, bodem, pesticiden, consumentenproducten, etc.) en populaties (algemene bevolking, werknemers, etc.).
- ETX: Deze software berekent een (log) normale verdeling door toxiciteitsgegevens die door de gebruiker worden ingevoerd. Dit levert voor in het milieu levende soorten een soortsgevoeligheidsverdeling (species sensitivity distribution (SSD) op.
- OCSPP (Office of Chemical Safety and Pollution Prevention ): Het Amerikaanse Office of Chemical Safety and Pollution Prevention heeft verschillende blootstellingsbeoordelingsmethoden, databases en modellen ontwikkeld. Informatie is te vinden op de webpagina Amerikaanse methoden.
- QSARs: Het gebruik van kwantitatieve structuur-activiteitsrelaties in de reguliere risicobeoordeling maakt het mogelijk om gevaarseigenschappen (effecten) te voorspellen op basis van de chemische structuur van een stof. Ook kunnen, met QSAR (Quantitative Structure–Activity Relationship ) modellen de fysisch-chemische stofeigenschappen (zoals oplosbaarheid in water, vluchtigheid, smelttemperatuur, etc.) te schatten die bepalen hoe stoffen zich verspreiden in het milieu en/of in het lichaam – zie daarvoor de modellen onder ‘Schatting blootstelling’.
- PROAST : Software die is te gebruiken voor de dosis-respons modellering voor humane risicoschatting en voor het modelleren van milieuconcentraties voor ecotoxicologische risico-evaluatie. Naar de PROAST software.
Industriële chemicaliën (REACH verordening (EG) 1907/2006)
- CHESAR: CHEmical Safety Assessment and Reporting is een ondersteunend model van ECHA (European Chemicals Agency ) voor het uitvoeren van een standaard veiligheidsbeoordeling voor verschillende (specifieke) toepassingen van een stof in het kader van REACH.
- EUSES: European Union System for the Evaluation of Substances. EUSES (European Union System for the Evaluation of Substances ) is een combinatie van rekenmethoden voor de milieu-en consumentenrisicobeoordeling van industriële chemicaliën en biociden. EUSES is te gebruiken voor het bepalen van de blootstelling van het milieu en de consument aan stoffen. EUSES is geïntegreerd in het hierboven genoemde CHESAR (CHEmical Safety Assessment and Reporting ).
- USES: Uniform System for the Evaluation of Substances, Uniform Beoordelingssysteem Stoffen (UBS (Uniform Beoordelingssysteem Stoffen )); computerprogramma voor de risicobeoordeling van industriële chemicaliën, biociden en gewasbeschermingsmiddelen waarop EUSES gebaseerd is.
- ECETOC-TRA: Targeted Risk Assessment (gerichte risicobeoordeling) van het European Centre for Ecotoxicology and Toxicology of Chemals. Dit is een trapsgewijs model ontwikkeld binnen REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemicaliën ) om de blootstelling en het risico van het gebruik van stoffen te bepalen voor consumenten, werknemer en het milieu.
Onder REACH worden verschillende modellen voor het schatten van de blootstelling aan stoffen gebruikt. Deze vindt u op deze pagina onder ‘Modellen en methoden voor schatting van blootstelling’.
Werkplek
- COSHH-Essentials: Een instrument om de risico’s bij het werken met gevaarlijke stoffen op de werkplek te beheersen.
- EMKG/BAuA (Einfache Maßnahmenkonzept Gefahrstoffe / Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin ): Einfache Maßnahmenkonzept Gefahrstoffe, ontwikkeld door de Duitse Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin. Dit model is te gebruiken om de blootstelling van werknemers te bepalen via het inademen van en huidcontact met gevaarlijke stoffen.
Voedsel
- IPRA (PDF): Integrated Probabilistic Risk Assessment is een geïntegreerde methode die uit gaat van de probabilistische beoordeling van de gezondheidsrisico's door blootstelling aan stoffen in voedsel.
Bagger en grond
- RisicotoolboxBodem.nl: Webtool voor duurzaam beheer en toetsing van bodemkwaliteit. Deze applicatie werkt op basis van risico's voor mens, ecosysteem en landbouwproductie.
Gewasbeschermingsmiddelen (en biociden)
- HAIR: HArmonised environmental Indicators for pesticide Risk was een project dat geharmoniseerde milieu- en humane risicoindicatoren voor gewasbeschermingsmiddelen heeft opgeleverd, die zijn geïmplementeerd in een software pakket.
- USES: ook vermeld bij 'Industriële chemicaliën (REACH verordening (EG (Europese Gemeenschap )) 1907/2006)'.
Schatting blootstelling: modellen en methoden
Blootstelling mens en milieu
- Hydrocarbon Block Method: Berekende milieuverspreidingsfactoren en humane inname fracties bruikbaar voor de milieurisicobeoordeling van aardolieproducten. Deze methode is ingebouwd in USES (Uniform System for the Evaluation of Substances ).
Blootstelling mens via voedsel
- MCRA: Monte Carlo Risk Assessment is een probabilistische modellering van de inname van stoffen via de voedselketen.
- Probabilistische modellen voor de inname via de voeding (PDF): In dit rapport worden innamemodellen beschreven voor blootstelling van de mens via voeding.
Blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen
- EFSA Calculator. Met dit model is de blootstelling te schatten voor toepassers, werkenden, omwonenden en omstanders bij het spuiten van gewasbeschermingsmiddelen in de open lucht. De EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid ) calculator is onderdeel van de risicobeoordeling bij toelating van gewasbeschermingsmiddelen.
Blootstelling mens via consumentenproducten
- ConsExpo: Een model dat meerdere rekenmethoden en modellen omvat en gebruikt wordt voor de schatting van de blootstelling aan stoffen in consumentenproducten. Er is ook een versie voor blootstelling aan sprayproducten met nanomaterialen: ConsExpo nano.
- DustEx: Met dit model wordt de blootstelling aan semi-vluchtige organische stoffen geschat die vrijkomen uit producten die in een kamer aanwezig zijn, zoals vloerbedekking, behang en elektrische apparaten.
Blootstelling werknemers
- ART: Advanced REACH Tool. Een model dat realistische schattingen van humane blootstelling door inhalatie genereert. Het model is een combinatie van klassieke modelbenaderingen met nieuwe statistische technieken.
- ECETOC-TRA: Targeted Risk Assessment (gerichte risicobeoordeling) van het European Centre for Ecotoxicology and Toxicology of Chemals. Dit is een trapsgewijs model ontwikkeld binnen REACH om de blootstelling en het risico van het gebruik van stoffen te bepalen voor consumenten, werknemer en het milieu.
- RiskofDerm (PDF): Een model voor het bepalen van de blootstelling via de huid van werknemers. Dit model is te gebruiken als huidrisicomanagementinstrument voor onder andere het Midden- en Klein Bedrijf.
- Stoffenmanager: Een model om de risico's te beheersen als gevolg van berekende blootstelling aan stoffen op de werkplek. Het is voornamelijk een hulpmiddel voor het Midden- en Klein Bedrijf.
Blootstelling milieu
- CHARM: Chemical Hazard Assessment and Risk Management. Dit model is te gebruiken voor de berekening van milieuconcentraties van stoffen die voornamelijk gebruikt of gewonnen worden op olie- of boorplatformen.
- FOCUS-models: FOrum for Co-ordination of pesticide fate models and their USe. Dit forum heeft de berekening van milieuconcentraties van stoffen in gewasbeschermingsmiddelen geharmoniseerd.