Het beleid voor een duurzaam bodembeheer streeft naar een balans tussen (her)gebruik van grond, baggerspecie en bouwstoffen en ruimte voor maatschappelijke ontwikkelingen én de bescherming van de bodemkwaliteit.

Wettelijk kader

In de Omgevingswet worden 26 bestaande wetten gebundeld. De Wet bodembescherming is één van deze wetten. Via het aanvullingsspoor bodem zijn de regels voor bodem onderdeel van de Omgevingswet. De regels voor milieubelastende activiteiten zijn opgenomen in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Instructieregels voor de bodem in het omgevingsplan zijn opgenomen in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Het wettelijke instrumentarium voor bodem kent drie uitgangspunten:

1. het voorkomen van nieuwe verontreiniging of aantasting (preventie);
2. het meewegen van bodemkwaliteit als onderdeel van een brede afweging over de kwaliteit van de leefomgeving in relatie tot functies (toedeling van functies);
3. het op duurzame en doelmatige wijze beheren van resterende historische verontreinigingen (beheer historische verontreinigingen).

Welke normen zijn er?

Bodemkwaliteit

Met uitzondering van het overgangsrecht voor lopende saneringen, is per 1 januari 2024 de Circulaire bodemsanering niet meer in gebruik. De normwaarden voor bodemsanering (grond) en grondwater zijn grotendeels overgenomen in het Besluit activiteiten leefomgeving en het Besluit kwaliteit leefomgeving.

De volgende normen zijn opgenomen:

• Interventiewaarde bodemkwaliteit (Bijlage IIa, Bal): De voormalige interventiewaarde grond komt terug onder de naam interventiewaarde bodemkwaliteit. De interventiewaarden bodemkwaliteit is een waarde voor bodemverontreiniging waarboven onaanvaardbare risico’s bestaan voor mens, plant of dier als gevolg van verontreiniging van de bodem. Boven deze grens kunnen onaanvaardbare risico’s voor mens, plant of dier, niet worden uitgesloten. De wetenschappelijke onderbouwing van de interventiewaarde bodemkwaliteit wordt gedaan door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), de methode staat beschreven in Lijzen et al. 2001(PDF).
• Indicatieve niveaus voor ernstige bodemverontreiniging: De indicatieve niveaus hebben eenzelfde onderbouwing als de interventiewaarden, maar hebben een grotere onzekerheid wegens het ontbreken van informatie. Een over- of onderschrijding van de Indicatieve niveaus voor ernstige bodemverontreiniging heeft niet direct consequenties voor de beslissing voor de vaststelling van onaanvaardbare risico's door het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag dient naast de indicatieve niveaus voor ernstige bodemverontreiniging ook andere overwegingen te betrekken bij de beslissing of er sprake is van een onaanvaardbaar risico ten gevolge van een bodemverontreiniging.

Hergebruik van grond, bagger en bouwstoffen

De regels voor hergebruik van grond, baggerspecie en bouwstoffen staan deels in het BAL en deels in het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) en onderliggende Regeling bodemkwaliteit 2022 (Rbk 2022). De regels uit het Bal Besluit Activiteiten Leefomgeving (Besluit Activiteiten Leefomgeving ) en het Bbk zijn een voortzetting van de regels die sinds 2008 in het Besluit bodemkwaliteit en de Regeling bodemkwaliteit stonden (zie verder bij Informatiepunt Leefomgeving , IPLO).

De Rbk 2022 hoort bij het Bbk en bevat een nadere uitwerkingen van onderwerpen uit het Besluit.

Binnen het normenkader wordt rekening gehouden met de kwaliteit van de grond of baggerspecie en de kwaliteit van de bodem waarop de toepassing plaatsvindt. Dit kan zowel zijn op bodem als op de waterbodem (bodem onder het oppervlaktewater). Daarnaast zijn er normen voor specifieke kaders, zoals voor grootschalige toepassing (kwaliteit emissie-arme grond en baggerspecie in combinatie met een bodemkwaliteitsklasse), het verspreiden van baggerspecie in zoet en zout oppervlaktewater en het verspreiden van baggerspecie op de landbodem.

De volgende normen zijn opgenomen in de Regeling bodemkwaliteit 2022. Deze normen zijn ook te vinden via het zoeksysteem Risico's van stoffen.

• Kwaliteitseisen voor de indeling van de landbodem en van grond en baggerspecie in kwaliteitsklassen ten behoeve van toepassing van grond en baggerspecie op de landbodem. Deze normen zijn opgenomen in tabel 1 van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor de indeling van de waterbodem en van grond en baggerspecie in kwaliteitsklassen ten behoeve van toepassing van grond en baggerspecie op de waterbodem. Deze normen zijn opgenomen in tabel 2 van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor de kwaliteit ‘emissiearme grond’, ‘emissiearme baggerspecie’, ‘emissiearme mijnsteen’ of ‘emissiearme vermengde mijnsteen’.  Deze normen geven aan of de grond en baggerspecie etc. al dan niet emissie-arm is. Tezamen met de indeling in een bodemkwaliteitsklasse bepalen deze normen of grootschalige toepassing van grond en baggerspecie volgens het Bal mogelijk is. Deze normen zijn opgenomen in tabel 3a van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor de kwaliteit voor verspreiden op de landbodem geschikte baggerspecie. Deze normen zijn opgenomen in tabel 3b van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor de kwaliteit voor verspreiden in zoet en zout oppervlaktewater geschikte baggerspecie. Deze normen zijn opgenomen in tabel 3c van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor de kwaliteit voor toepassen in een diepe plas of afdeklaag van een diepe plas geschikte grond of baggerspecie. Deze normen zijn opgenomen in tabel 3d en 3e van bijlage B van de Rbk2022.
• Kwaliteitseisen voor bouwstoffen. Deze normen bepalen of bouwstoffen geschikt zijn voor toepassen. Deze normen zijn opgenomen in tabel 1 en 2 van bijlage A van de Rbk2022. Deze kwaliteitseisen zijn niet opgenomen in het zoeksysteem van deze website.

Grondwater

Voor grondwater zijn de normen uit de Circulaire bodemsanering grotendeels overgenomen in het Besluit kwaliteit leefomgeving.

De volgende normen zijn opgenomen

• Signaleringsparameter beoordeling grondwatersanering (Bijlage Vd, Bkl): De voormalige interventiewaarde grondwater komt in het Bkl Besluit Kwaliteit Leefomgeving (Besluit Kwaliteit Leefomgeving ) terug als de signaleringsparameter beoordeling grondwatersanering. De signaleringsparameters dienen als signaal voor het beoordelen van risico’s van  (historische) verontreiniging in het grondwater, van de noodzaak tot saneren en het type maatregel. De signaleringsparameters geven de concentraties in het grondwater waaronder het grondwater geschikt is voor de meeste functies. Als de signaleringsparameters worden overschreden, dan is dat niet meer altijd het geval. De werkelijke locatie-specifieke risico's hangen af van de functie van het grondwater en het plaatselijk bodemgebruik.
• Standaardwaarden voor het grondwater (Bijlage XVIIIA, Bkl): De streefwaarde voor grondwater (diep, inclusie AC) uit de circulaire bodemsanering zijn in het Bkl opgenomen als standaardwaarden voor grondwater en worden gebruikt ter voorkoming van de verslechtering van de  grondwaterkwaliteit in het omringende gebied.

Meer informatie

• Een overzicht van de kaders en achtergronden bij het normenkader bodem vindt u in hoofdstuk 7 van het bijlagenrapport Gezondheid en veiligheid in de Omgevingswet, het rapport NOBO: Normstelling en bodemkwaliteitsbeoordeling en het rapport Ken uw (water)bodemkwaliteit(PDF).
• De Handreiking Besluit bodemkwaliteit is een hulpmiddel om met het Besluit Bodemkwaliteit aan de slag te gaan.
• Op de website Bodem+ vindt u veel informatie over de achtergronden en de uitvoering van het bodembeleid.
• De wetenschappelijke onderbouwing van het normenkader vindt u in het RIVM rapport Technisch-inhoudelijke evaluatie van de Interventiewaarden voor bodem/sediment en grondwater.
• Lees meer over het beoordelen van de arbeidsrisico’s in het RIVM rapport 'Evaluatie van de toepassing van het bodeminstrumentarium voor het beoordelen van arbeidsrisico's van het werken met verontreinigde bodem'.
• De RisicotoolboxBodem bevat instrumenten die helpen bij het uitvoeren van de wettelijke taken in het kader van de Omgevingswet.