Milieunormen zijn gericht op het beschermen van mensen, planten, dieren en andere organismen. Er zijn normen voor oppervlaktewater, grondwater, sediment (waterbodem), bagger, grond en lucht. Concentraties van stoffen in het milieu boven hun norm, kunnen schadelijk zijn voor mens en milieu.

Blootstelling en effecten

Bij het afleiden van normen worden effecten op de mens en op organismen in het milieu onderzocht. De waarde die zowel mensen als organismen in het milieu voldoende beschermt, wordt vastgesteld als norm. De berekeningen voor de mens gaan uit van levenslange blootstelling aan het buitenmilieu. Daardoor kunnen milieukwaliteitsnormen afwijken van bijvoorbeeld:

• normen op de werkplek (zie Grenswaarden voor de werkende),
• normen voor (kortdurende) blootstelling na incidenten (zie Rampen en incidenten).

Status van de normen

Wettelijke normen

Normen die zijn opgenomen in Europese of Nederlandse wet- en regelgeving zijn direct geldig. Voorbeelden zijn de waterkwaliteitsnormen in de Kaderrichtlijn Water en de interventiewaarden in de Circulaire bodemsanering.

Europese wetgeving:

• Kaderrichtlijn water 2000/60/EG
• Richtlijn prioritaire stoffen 2013/39/EU
• Richtlijn luchtkwaliteit 2008/50/EG

Nederlandse wetgeving:

• Wet milieubeheer
• Besluit kwaliteitseisen en monitoring water 2009
• Regeling monitoring kaderrichtlijn water
• Activiteitenregeling milieubeheer
• Circulaire bodemsanering

Beleidsmatige normen

Naast de normen in de regelgeving zijn er ook normen beleidsmatig vastgesteld door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenWInfrastructuur en Waterstaat  ). Vergunningverleners kunnen deze normen gebruiken bij het uitvoeren van hun taken rond milieukwaliteit. De normen kunnen bijvoorbeeld zijn opgenomen in een lozings- of emissievergunning. Beleidsmatige normen zijn getoetst in een wetenschappelijke klankbordgroep en een beleidsmatige werkgroep. Daarna zijn ze vastgesteld door een stuurgroep van IenW.

Indicatieve normen

Normen zijn af te leiden via een uitgebreide methode of via een beknopte methode. Dit laatste gebeurt bijvoorbeeld als er snel een norm nodig is voor een vergunning. De normen die met de snelle methode zijn afgeleid, heten indicatieve normen. Ook indicatieve normen kunnen beleidsmatig worden vastgesteld, maar voor een wettelijke regeling worden bij voorkeur gedegen normen gebruikt.

Normen vinden

Deze normen zijn te vinden via Zoek stoffen. Bij de normen zijn de status en de publicatiebron vermeld.

Meer informatie:

• Milieukwaliteitsnormen, 
• Water voor drinkwaterbereiding, 
• Bodem, grond en grondwater,
• Luchtkwaliteitsnormen en 
• Humane normen voor blootstelling via het milieu.

Toetsen of normen worden overschreden

Door concentraties van stoffen in het milieu te meten (of te berekenen), kan blijken of normen worden overschreden. De wijze van meten en toetsen (aantal meetpunten, frequentie, tijdstip, middeling) heeft invloed op de conclusies. Eisen aan de methoden van meting en toetsing zijn vaak opgenomen in de betreffende wetsteksten, net als de consequenties van overschrijdingen.
Lees meer over het toetsen en beoordelen van de waterkwaliteit via de Helpdesk Water.

Meetgegevens voor gewasbeschermingsmiddelen in het Nederlandse oppervlaktewater zijn te vinden in de “Atlas Bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater”.