Zoek stoffen
Stoffenlijsten
De grenswaarde is de maximaal toegestane concentratie van een (gevaarlijke) stof in de individuele ademhalingszone van een werkende. De stof kan voorkomen als gas, damp, deeltje, aerosol of vezel.
De grenswaarde geldt voor een gedefinieerde referentieperiode (meestal 8 uur en/of15 minuten). Uitgangspunt bij de vaststelling van de waarde is, dat de gezondheid van de werkenden én hun nageslacht niet wordt geschaad. Ook niet bij herhaalde blootstelling aan die concentratie, gedurende een langere periode tot zelfs een arbeidsleven.
Voor stoffen zonder een veilige drempelwaarde kan geen grenswaarde worden vastgesteld die dit veiligheidsniveau biedt. Dat zijn vaak kankerverwekkende en mutagene stoffen, en stoffen die luchtwegallergieën kunnen veroorzaken. Mutageen betekent dat de stof het DNA kan aantasten
Ten aanzien van de opname van gevaarlijke stoffen door de huid zijn geen wettelijke grenswaarden vastgesteld, maar wordt indien van toepassing een zogenaamde H-notatie gegeven. Dit betekent dat de stof relatief makkelijk via de huid kan worden opgenomen in het lichaam.
Waarom zijn grenswaarden belangrijk
De grenswaarden scheppen duidelijkheid voor werkgevers en werkenden over wat toelaatbare blootstelling is. Ook bieden grenswaarden houvast aan de Inspectie SZW (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) bij de handhaving. Bij concentraties lager dan de grenswaarden zijn geen nadelige effecten op de gezondheid te verwachten. Dat geldt niet voor de grenswaarden voor kankerverwekkende en mutagene stoffen zonder drempelwaarde. Daarvoor is geen veilige grenswaarde vast te stellen.
Kankerverwekkende en mutagene stoffen
Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen zonder veilige drempelwaarde is gekozen voor een grenswaarde met een streefrisico van 4 x 10-5 voor 40 jaar beroepsmatige blootstelling en een verbodsrisico dat een factor 100 hoger ligt. Bij het verbodsrisico wordt geaccepteerd dat één op de 250 werkenden die 40 jaar lang aan de concentratie behorend bij het verbodsrisico worden blootgesteld, kanker krijgt als gevolg van die blootstelling. Het verbodsrisiconiveau mag nooit worden overschreden. Zie ook het rapport van de Gezondheidsraad "Leidraad berekening risicogetallen voor carcinogene stoffen".
Wettelijk kader
Werkgevers en werkenden zijn zelf verantwoordelijk voor het veilig omgaan met stoffen op de werkplek. De Inspectie SZW heeft de zelfinspectie gevaarlijke stoffen ontwikkeld met als doel te helpen om de risico’s voor het werken met gevaarlijke stoffen te inventariseren, te beoordelen en de maatregelen daarop af te stemmen, en de aanpak te borgen in de organisatie. Werkgevers moeten zelf grenswaarden vaststellen, tot een niveau waarbij geen schade aan de gezondheid van werkenden kan ontstaan. Deze private grenswaarden van de bedrijven vormen het uitgangspunt van dit stelsel. Daarnaast vult het ministerie SZW het stelsel aan met publieke, wettelijke grenswaarden.
SZW stelt publieke grenswaarden vast voor stoffen:
- waarvoor de EU (Europese unie) een grenswaarde vereist. Deze verplichting volgt uit de EU-richtlijnen waarin voor deze stoffen indicatieve of maximale grenswaarden zijn gesteld, en
- waarvoor een speciale aanleiding is om publieke grenswaarden vast te stellen. Hierbij worden geoperationaliseerde criteria "stoffen zonder eigenaar" (bijvoorbeeld lasrook, kwarts DME...) en "stoffen met grote kans op gezondheidsschade gehanteerd, eventueel aangevuld met andere stoffen.
De eerste lijst van publieke grenswaarden is gepubliceerd in de Staatscourant van 28 december 2006, nr. 252 (bijlagen XIIIA en XIIIB van de nieuwe, gewijzigde Arbeidsomstandighedenregeling).
Daarnaast heeft SZW nieuwe grenswaarden vastgesteld als wijziging of aanvulling op de eerste lijst van publieke grenswaarden. Een actuele lijst van wettelijke grenswaarden vindt u in de Arbeidsomstandighedenregeling Bijlage XIII. In bijlage XIIIA staan grenswaarden voor de niet-kankerverwekkende stoffen en in bijlage XIIIB voor de kankerverwekkende stoffen. De publieke grenswaarden vindt u via het zoeksysteem van deze website.
Ook ZZP (Zelfstandige Zonder Personeel )-ers hebben verplichtingen in het kader van de Arbowet (Arbeidsomstandighedenwet ). De bepalingen over gevaarlijke stoffen (kwarts, zandstraalverbod, vluchtige organische stoffen, houtstof, asbest en biologische agentia) zijn altijd van toepassing voor ZZP’ers. Lees meer in de SZW brochure Zelfstandigen en de Arbowet.
Overschrijding grenswaarden
Een werkgever is verplicht om in het kader van de RI&E (Risico-inventaristie en evaluatie) de blootstelling aan alle gevaarlijke stoffen te meten, of te schatten met behulp van blootstellingsmodellen voor werkenden. Metingen moeten worden uitgevoerd volgens de norm NEN (Nederlands centrum van Normalisatie )-EN 689:2018+C1:2019. Deze norm specificeert een strategie voor het uitvoeren van representatieve metingen van blootstelling door inademing aan gevaarlijke stoffen, om de naleving van publieke of private grenswaarden aan te tonen. Deze Europese norm is niet van toepassing op grenswaarden met referentieperiodes van minder dan 15 minuten.
Indien uit metingen en/of schattingen blijkt dat een publieke of private grenswaarde wordt overschreden, dan moeten direct maatregelen worden getroffen volgens de arbeidshygiënische strategie. Dit betekent dat in eerste instantie maatregelen aan de bron moeten worden getroffen (bijvoorbeeld eliminatie of substitutie), vervolgens technische maatregelen (bijvoorbeeld omkasting van de bron of afzuiging), daarna organisatorische maatregelen (bijvoorbeeld verminderen van de blootstellingstijd), en pas in laatste instantie persoonlijke beschermingsmiddelen (bijvoorbeeld adembescherming of handschoenen). Vervolgens dient een herbeoordeling van de blootstelling te worden uitgevoerd volgens NEN-EN 689:2018+C1:2019 met als doel om na te gaan of inmiddels wel wordt voldaan aan de wettelijke eisen.
Hoe kun je grenswaarden afleiden?
Als een wettelijke grenswaarde is vastgesteld voor een stof, dan moet hieraan worden voldaan. Als er geen wettelijke grenswaarde is, dan moet het bedrijf een private grenswaarde afleiden. Voor de afleiding van private grenswaarden moet de strategie worden gevolgd waarbij grenswaarden die zijn afgeleid door bijvoorbeeld de Gezondheidsraad, het SCOEL of het RAC de voorkeur hebben boven grenswaarden afgeleid door andere landen, waarbij rekening gehouden moet worden of de grenswaarde alleen is afgeleid op basis van gezondheidskundige argumenten. De website van de SER is hierbij te gebruiken. Ook de website van het Institut für Arbeitsschutz (IFA (Institut für Arbeidsschutz )) geeft een helder overzicht van grenswaarden. Als laatste in de hiërarchie kan een werkgever ook zelf een private grenswaarde vaststellen door bijvoorbeeld gebruik te maken van onder REACh afgeleide DNELs (Derived No-Effect Level). Op de ECHA website is deze informatie te vinden.
Ook zijn de richtwaarden van de American Conference of Governmental Hygiensts (ACGIH) te gebruiken:
- STEL (Short Term Exposure Limit ) - Short Term Exposure Limit
- TLV (Threshold Limit Value ) - Threshold Limit Value
U vindt meer informatie over STEL en TLV waarden via de website van de ACGIH.