Stoffen worden omschreven als chemische elementen en hun verbindingen. Stoffen kunnen voorkomen in de natuur zoals water, (keuken)zout, glucose, zetmeel, ijzererts, aardolie. Veel stoffen worden door de mens gemaakt in de chemische industrie.
Risico's
Stoffen kunnen gevaarlijke eigenschappen hebben. Daarom moet zorgvuldig worden omgegaan met stoffen en producten bij productie, opslag, vervoer, gebruik en afvalverwerking. Door zorgvuldig gebruik wordt voorkomen dat er risico’s ontstaan voor mens en milieu. Om zicht te krijgen op mogelijke risico's, kan voor stoffen een risicobeoordeling worden gemaakt. Binnen sommige wettelijke kaders is deze risicobeoordeling verplicht.
Wettelijk kader
Algemene Europese wetgeving
Op deze website vindt u verwijzingen naar Europese verordeningen en richtlijnen. Daarbij is zoveel mogelijk gekozen voor geconsolideerde versies. Deze versies geven een volledig en actueel overzicht van alle wijzigingen in de wet vanaf het eerste moment van publicatie. Juridisch gezien hebben alleen de publicaties in het Publicatieblad (Official Journal) van de Europese Commissie een wettelijk bindend karakter.
Registratie, Evaluatie en Autorisatie en Beperking van Chemicaliën (REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemicaliën ))
De REACH Verordening (EG) 1907/2006() regelt de verplichtingen voor bedrijven die stoffen produceren, gebruiken, verwerken en verhandelen. REACH geldt ook voor producten, mengsels en voorwerpen met de stof. Producenten en importeurs moeten hun stoffen registreren en aantonen dat de stoffen veilig worden gebruikt.
Waar stoffen een dusdanig risico voor mens en/of het milieu hebben, kan besloten worden om beheersmaatregelen te nemen. Vanuit REACH zijn restrictie en autorisatie dan belangrijke instrumenten. Lees meer over REACH autorisatie en restrictie.
Slecht afbreekbare (persistente) stoffen (POP's (Persistente organische verontreinigende stoffen ) )
In de POP Verordening (EU) 2019/1021 zijn stoffen opgenomen die zeer slecht in het milieu afbreken en zich over de hele wereld kunnen verspreiden. Voor veel van deze stoffen geldt wereldwijd:
- een verbod voor alle activiteiten en handelingen
- een verbod met uitzondering van specifieke vrijstellingen
- een beperking van productie, handel en gebruik
Lees meer over slecht afbreekbare stoffen en het wereldwijde Verdrag van Stockholm.
Gevaarsindeling, etikettering en verpakking
De CLP verordening (EG) 1272/2008 geeft regels en criteria voor de gevaarsindeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels. Alle bedrijven die stoffen en mengsels in de handel brengen, moeten deze verordening toepassen op hun handelswaar. Bijlage VI van de CLP (Classification, Labelling and Packaging
) Verordening omvat de lijst van stoffen met hun wettelijk verplichte gevaarsindeling.
Meer informatie over CLP.
Productveiligheid
Richtlijn 2001/95/EG is het wettelijke kader voor het waarborgen van de algemene productveiligheid in de EU (Europese unie). De richtlijn heeft tot doel ervoor te zorgen dat alle op de markt gebrachte producten veilig zijn.
Algemene Nederlandse wetgeving
Europese verordeningen zijn rechtstreeks geldig in Nederland.
Richtlijn 2011/95/EG (Europese Gemeenschap
) is in Nederland geïmplementeerd en nader uitgewerkt via de Warenwet.
De Warenwet is een algemene kaderwet. Specifieke regels voor specifieke stoffen en producten zijn vastgelegd in besluiten en regelingen onder de warenwet.
Daarnaast zijn de Wet milieubeheer en de Waterwet in algemene zin van belang voor stoffen en producten.
Specifieke wetgeving
Stoffen en producten zijn ingedeeld in groepen op basis van hun toepassing. Voor deze groepen geldt specifieke wetgeving. Zo is een verantwoorde omgang met deze stoffen en producten en beheersing van specifieke risico’s gewaarborgd. Voorbeelden hiervan zijn de wetten voor speelgoed, cosmetica, biociden, en verpakkingsmaterialen voor etenswaren.
Omdat er overlap mogelijk is tussen deze groepen, kunnen voor een stof of product verschillende wettelijke kaders gelden. Ftalaten (weekmakers) worden bijvoorbeeld toegepast in cosmetica, speelgoed en verpakkingsmaterialen voor etenswaren.
Ga naar Biociden, Gewasbeschermingsmiddelen, Cosmetica, Diergeneesmiddelen, Geneesmiddelen,
Speelgoed en Diervoederadditieven en -contaminanten voor meer informatie.
In het onderwerp Voedsel vindt u vergelijkbare informatie over verschillende soorten stoffen die in voedsel worden toegepast.
Instituten rond stoffen en producten
In Europa
Het European Chemicals Agency (ECHA (European Chemicals Agency
) ) coördineert de uitvoering van de regelgeving van chemische stoffen, met name industriële chemicaliën en biociden.
De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid
)) coördineert de uitvoering van de regelgeving rond gewasbeschermingsmiddelen en andere stoffen die in voedsel terecht kunnen komen.
Specifieke instituten voor specifieke stof- en productgroepen vindt u via de subpagina’s van deze pagina.
In Nederland
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
)) ziet toe op de naleving van de Warenwet. De NVWA inspecteert consumentenproducten bij binnenkomst in (lucht)havens en in winkels.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport
)) bewaakt onder andere de veiligheid bij het vervoer van gevaarlijke stoffen en producten.
De Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) ziet onder andere toe op de veiligheid van werknemers bij het omgaan met gevaarlijke stoffen.
De ILT, NVWA en de Nederlandse Arbeidsinspectie inspecteren en handhaven gezamenlijk de naleving van de REACH, POP (Persistente organische verontreinigende stof
) en CLP verordeningen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)) werkt aan risicobeoordelingen voor de Europese Commissie en de Nederlandse overheid. Het RIVM werkt ook aan veilig vervoer van gevaarlijke stoffen, en verzorgt de Helpdesk Risico's van stoffen en de Helpdesk REACH en CLP.
VeiligheidNL en het RIVM hebben de website Waarzitwatin ontwikkeld voor consumenten over stoffen in consumentenproducten.