Nieuwe chemische stoffen of nieuwe toepassingen van bestaande stoffen kunnen leiden tot risico’s voor mens en milieu die tot nu toe onbekend waren. Ook kan uit nieuwe informatie over de gevaren van een stof blijken dat deze stof schadelijker is dan eerder gedacht. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) houdt daarom oren en ogen open voor signalen over mogelijke (nieuwe) risico’s van chemische stoffen (New or Emerging Risks of Chemicals (NERCs)). Hierdoor kunnen er tijdig maatregelen worden genomen door beleid of inspectie.

(Nieuwe) risico’s van chemische stoffen

In de Europese verordening REACH (Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen) staat dat de industrie verantwoordelijk is voor het veilig produceren en gebruiken van de chemische stoffen die ze op de markt brengen. Toch kunnen er op korte of lange termijn nieuwe of opkomende risico’s van stoffen (NERCs) voor mens of milieu ontstaan.

Uit nieuwe informatie over bestaande stoffen kan blijken dat deze meer of andere risico’s hebben dan eerder gedacht. Bijvoorbeeld als de blootstelling aan zo’n stof hoger blijkt te zijn of wanneer andere blootstellingsroutes een rol spelen dan eerder was ingeschat. Ook kunnen nieuwe inzichten over de gevaarseigenschappen van bekende stoffen een reden zijn om het risico opnieuw te onderzoeken.

Wat doet het RIVM aan signalering?

Het RIVM verzamelt binnen het NERCs project proactief signalen over mogelijk risico’s van stoffen voor werkers, consumenten en het milieu. De verzamelde informatie over een stof wordt vervolgens beoordeeld op relevantie waarna mogelijke vervolgstappen besproken worden om het risico te beheersen. De resultaten kunnen leiden tot aanbevelingen voor de betrokken ministeries en inspecties of tot het verkennen van mogelijke acties op Europees niveau in het kader van REACH Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemicaliën (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemicaliën), CLP Classification, Labelling and Packaging (Classification, Labelling and Packaging), of andere kaders.

De informatie om de signalen te duiden komt uit verschillende bronnen: wetenschappelijke literatuur, nieuwsbronnen, websites, databases en netwerken van o.a. (bedrijfs)artsen, arbeidshygiënisten, omgevingsdiensten, ggd-en, (eco)toxicologen en andere onderzoekers. Als dezelfde stof op meerdere plaatsen wordt genoemd dan kan er iets aan de hand zijn. Naast de hoeveelheid wetenschappelijk bewijs is ook de ernst van het effect op gezondheid of milieu van belang. Op basis hiervan prioriteert het RIVM de signalen voor verder onderzoek. Zijn er aanwijzingen dat de grenswaarden worden overschreden? Dan wordt het signaal besproken met de inspectie en het betrokken ministerie. Deze partijen kunnen vervolgens, waar nodig, verdere actie ondernemen.

Verder onderzoek

Het RIVM stelt meestal in eerste instantie een RMOA Regulatory Management Option Analyses (Regulatory Management Option Analyses) (risk/regulatory management options analysis) op als een stof in aanmerking komt voor verder onderzoek op Europees niveau.  De RMOA beschrijft waarom het zorgelijk is als mens of milieu aan de betreffende stof of product wordt blootgesteld en zet de informatie over het risico op gezondheids- of milieuschade op een rij. De RMOA gaat na op welke manier het risico het meest doelmatig kan worden beheerst. Mogelijke opties zijn:

  • het afleiden van een wettelijke grenswaarde;
  • acties in het kader van REACH: stofevaluatie, restrictie en/of identificatie als Substance of Very High Concern (SVHC Substances of Very High Concern (Substances of Very High Concern)), eventueel gevolgd door een autorisatie;
  • een geharmoniseerde classificatie en labeling (CLP);
  • acties in het kader van andere wettelijke kaders, bijvoorbeeld de Arbowet Arbeidsomstandighedenwet (Arbeidsomstandighedenwet), cosmetica verordening, biocidenverordening, of andere product-gerelateerde wetgeving.

De aanbevelingen van de RMOA worden op EU Europese unie (Europese unie)-niveau gedeeld waarna wordt afgestemd wat de vervolgstappen zijn.

Aanvullende informatie

De werkgroep ‘Aanpak opkomende stoffen’ houdt zich bezig met het signaleren van opkomende stoffen in water. Verdere informatie hierover is te vinden op Aanpak opkomende stoffen - Informatiepunt Leefomgeving.  Lees ook dit artikel.

Verdere informatie over signalering van opkomende stoffen in drinkwater is te vinden op Kwaliteitseisen drinkwater.

Alle signaleringsnetwerken waarbij het RIVM betrokken is, zijn overzichtelijk weergegeven in de Nationale CBRNe expertise en signaleringgids van 2021