Natuurlijke toxinen zijn giftige stoffen die door de natuur worden voortgebracht. Ze worden onderverdeeld in bacteriële toxinen, dierlijke toxinen (zoötoxinen), schimmeltoxinen (mycotoxinen), algentoxinen (fycotoxinen) en plantentoxinen (fytotoxinen).

Risico’s

Mensen kunnen blootgesteld worden aan natuurlijke toxinen, bijvoorbeeld door besmet voedsel. Deze toxinen kunnen tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Van veel natuurlijke toxinen is maar weinig bekend over de gezondheidsrisico’s. Voor schimmeltoxinen zijn de meeste gegevens beschikbaar. Voorbeelden zijn aflatoxine, dat voorkomt in beschimmelde noten en pinda’s, en deoxynivalenol (DONdeoxynivalenol ) in beschimmelde granen.
Voor een aantal mycotoxinen is een (voorlopige) gezondheidskundige grenswaarde (TDI) afgeleid. Voor algentoxinen (fycotoxinen) zijn meestal alleen summiere gegevens bekend. Acute vergiftiging kan optreden na het eten van schelpdieren zoals oesters en mosselen waarin fycotoxinen zich kunnen ophopen.

Wettelijk kader

Wereldwijde regels

De Codex Alimentarius Commissie (Codex) is een VNVerenigde Naties -organisatie onder de FAOFood and Agriculture Organization van de Verenigde Naties (Internationale Voedsel- en Landbouworganisatie) en de WHOWorld Health Organization (Wereldgezondheidsorganisatie). Dit forum ontwikkelt internationale standaarden voor voedselproducten, zoals Maximum Limieten (MLMaximum Limiet ’s). 
De Codex standaarden krijgen een wettelijke status als zij in nationale of regionale (zoals EUEuropese unie) wetgeving worden overgenomen. De Wereldhandelsorganisatie (WTOWorld Trade Organisation ) hanteert de Codex standaarden bij handelsconflicten. Daarmee zijn zij in de praktijk ook zonder wettelijke status wel bindend.

Europese wetgeving

Algemene wetgeving over verontreinigingen in levensmiddelen is vastgelegd in Verordening (EEGEuropese Economische Gemeenschap ) 315/93. Natuurlijke toxinen vallen onder de wetgeving voor contaminanten.
Voor een aantal mycotoxinen zijn ML’s in levensmiddelen vastgelegd in Verordening (EGEuropese Gemeenschap ) 1881/2006.
In Verordening 853/2004/ECEuropese Commissie zijn voor vijf groepen fycotoxinen maximumgehalten vastgelegd, waaraan schelpdieren moeten voldoen om te mogen worden verhandeld.
Een overzicht van EU wetgeving over verontreinigingen in voedsel vindt u onder “EU - contaminanten”.

Nederlandse wetgeving

In Nederland is er geen specifieke wet- en regelgeving voor natuurlijke toxinen in levensmiddelen, anders dan de algemeen geldende Warenwet. De hierboven genoemde Europese verordeningen zijn ook in Nederland rechtsgeldig.

Instituten rond voedsel

Wereldwijd

Het Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFAJoint Expert Committee on Food Additives of the Food and Agriculture Organization of the United Nations and World Health Organization ) maakt risicobeoordelingen voor natuurlijke toxinen (met name mycotoxinen). De noodzaak voor Codex standaarden voor contaminanten en toxinen wordt vastgesteld op basis van risicobeoordelingen van het JECFA.

Europese instituten

Binnen de EFSAEuropese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Europese Autoriteit voor de voedselveiligheid) is het Panel on Contaminants in the Food Chain (CONTAMPanel on Contaminants in the Food Chain Panel) belast met de risicobeoordeling van natuurlijke toxinen.

Nederlandse instituten

De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWANederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ) controleert onder andere voedsel en consumentenproducten op de aanwezigheid van natuurlijke toxinen en op het voldoen aan de Europees vastgestelde normen. Voor de Nederlandse inbreng in de Codex Alimentarius onderhoudt het ministerie van LNVMinisterie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit  Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit   een Nederlandse Codex website.